Tardigrad: Ölüme Meydan Okuyan Su Ayısı
Su ayısı olarak da bilinen tardigrad böceği, en sert ve elverişsiz koşullarda hayatta kalmasıyla ünlüdür. Birkaç örnek vermek gerekirse onu kaynatın, dondurun, ezin veya bir uzay mekiğinde uzay boşluğuna gönderin… Tardigradlar, tüm bu etmenlere dayanıp sağ kalacak bir bünyeye sahip. Peki, nedir bu tardigrad? Nerede yaşar? Tardigradlar hakkında öğrenmek istediğiniz her ne ise gelin birlikte öğrenelim.
Olurda bir gün uzay boşluğunda herhangi bir koruyucu ekipmansız bulunacak olursanız, basınçsız bir atmosferde olacağınız için ciğerlerinizdeki hava dışarı çıkacaktır. Tüm vücut sıvılarınız ve gazlar genişleyecek, devamında cildinizi parçalara ayırarak dışarı çıkacak. Kanınız köpürmeye ve kaynamaya başlayacak, kısa bir süre sonra hücrelerinizde bulunan DNA parçalara ayrılacak… İyimser düşünecek olursak 15 saniye kadar bilinçli kalabilirsiniz. Peki, bu ortamda hayatta kalabilecek canlı yok mu dersiniz?
Küçük ve Dayanıklı Tardigradlar
Yaklaşık 1 mm’lik boya sahip olan tardigradlar bunu yapabiliyor. Nereden mi biliyoruz? 2007 yılında binlercesi bir uyguya bağlanarak uzaya fırlatıldı, uydu dünyaya geri döndüğünde incelemeler yapan bilimciler, tardigradların büyük bir çoğunluğunun hayatta olduğunu fark ettiler. Dahası, dişilerinden bazıları o sırada yumurtlamıştı ve ortaya çıkan yavrular gayet sağlıklıydı.
Tardigradların hayatta kalabileceği zorlu koşullar uzay boşluğuyla sınırlı değil elbet, dünyanın dört bir yanında en sert koşullarda ustalıkla hayatta kalabiliyorlar. Himalayalar, Japonya kaplıcaları, okyanus derinlikleri ve Antarktika da bir dağda (5546 metre yükseklikte) keşfedildi. 150 derecelik sıcaklığa, aşırı soğuklara ve yüksek miktarda radyasyona rahatlıkla dayanabiliyorlar.
İyi hoş ama, nasıl oluyor da bu koşullarda hayatta kalmayı başarıyorlar? Bu koşullarda hayatta kalacak güce nasıl ulaştılar?
Tardigradların Genel Özellikleri
Tardigradlar ilk bakışta biraz göz korkutucu gelebilir, kıvrımlı ve kabarık garip bir yapıları var. Boz ayılarınki gibi pençelere sahip, 8 adet bacağı var. Aynı zamanda hançer gibi keskin dişleri de dikkat çekiyor. Ancak şunu söylemeliyiz ki zaten maksimum 1 milimetre uzunluğa sahip olan bu canlılar insanlar için bir tehdit arzetmiyor.
Bilinen 900 çeşit tardigrad bulunuyor. Bunların büyük çoğunluğu yosun, liken ve yosun suyuyla beslenirken azınlık bir kısmı da etobudur ve diğer tardigradları bile avlayabilir.
Varlıkları 500 Milyon Yıl Öncesine Dayanıyor!
Çok eski bir tarihleri var, bulunan tardigrad fosillerine göre 500 milyon yıldan öncesine; Kambriyen dönemine kadar varlıkları bulunuyor. İlk kez 1773’te Alman biz papaz tarafından keşfedilen tardigrad, ilerleyen yıllarda adından çok söz ettiren bir canlı oldu ve yapılan araştırmalar sonucunda, birçok koşula dayanıklı olduğu henüz o dönemlerde ortaya çıktı.
Bazı türlerinin -272 dereceye varan soğuklarda bile hayatta kalabildiği günümüzde biliniyor, Dünya’da günümüze kadar hissedilen en düşük sıcaklığın -89 derece olduğunu düşünecek olursak, gerçekten devasa bir canlı diyebiliriz.
Ancak garip şekilde bu kadar soğuğa dayansalar da, onlar için en büyük tehlike de buzdur. Hücrelerinin içinde buz kristalleri oluştuğu takdirde, DNA molekülleri parçalanır ve canlının yaşamı son bulur. Bazı balıklar, hücrelerinin donmasını engelleyen antifriz proteinleri üretirler ancak, bu proteinin üretimi tardigradlarda yoktur ve bu sebepten buz onlar için tehlikelidir.
Soğuk ortamların birçoğunda rahatlıkla yaşamını devam ettiren tardigradların, sıcak ortamda nasıl hayatta kaldığına dair ise hiçbir fikir yok. 150 dereceyi bulan sıcaklıklarda normal şartlarda hücre zarları erimeli ve yaşamı sağlayan kimyasal reaksiyonlar yok olmalıdır. Dikkatinizi çekeriz ki normal şartlarda diyoruz, tardigradlar maalesef “normal” değiller.
Bir tardigrad kadar dayanıklı olmak her canlının yapamayacağı bir şey. 500 milyon yıldan fazladır dünyanın her yerindeler ve soylarının tükenmesi pek mümkün değil gibi. Olsun, zararları yok nasılsa.
