Ruhsal bozukluklar olarak da adlandırabileceğimiz psikolojik bozukluklar, günlük işleyişinizi ve yaşamınızı ciddi şekilde etkileyebilecek bazı davranış kalıplarına neden olan zihinsel anormalliklerdir. Anoreksiya nervoza gibi yeme bozuklukları dahil olmak üzere birçok farklı psikolojik bozukluklar tanımlanmış, isimleri belirlenmiş ve sınıflandırılmıştır. Depresyon gibi duygu-durum bozuklukları; antisosyal kişilik bozukluğu (sosyal iletişim bozukluğu) gibi kişilik bozuklukları; şizofreni gibi psikolojik bozukluklar gibi uzun bir listesini oluşturabiliriz. Peki, psikolojik bozuklukların nedeni nedir? En bilindik psikolojik bozukluklar nelerdir? Testi ve tedavisi nasıl yapılır? Hepsini sizler için yalın bir şekilde derlemeye çalıştık.
Psikolojik bozuklukların spesifik nedenleri bilinmemektedir, ancak bu gibi sorunlara katkıda bulunan faktörler arasında beyindeki kimyasal dengesizlikler, çocuklukta yaşanan deneyimler, kalıtımsal sebepler (genetik), çeşitli hastalıklar, doğum öncesi bazı olaylar (hamileyken sigara, alkol kullanılması gibi) ve stres sayılabilir. Özellikle borderline kişilik bozukluğu ve depresyon gibi bazı bozukluklar kadınlarda daha sık görülür. Aralıklı patlayıcı bozukluk ve madde bağımlılığı gibi diğerleri erkeklerde daha yaygındır. Bipolar bozukluk ve şizofreni gibi diğer bozukluklar ise erkekleri ve kadınları neredeyse eşit oranda etkiliyor.
Bir birey, uzun süre ruh halinde bilişsel sorunlar veya davranış sorunları yaşadığında, bir uzman doktora görünüp gerekli testleri yaptırması faydalı olacaktır. Tedavi genellikle davranışlar, çeşitli beceriler geliştirme, günlük yaşam kalitesini artırma ve düşünce süreci üzerinde çalışmalar yürüten psikoterapi şeklindedir. Ayrıca birey, eğer ciddi komplikasyonlara, ciddi bozukluklar veya madde bağımlılığı gibi sorunlara sahipse bir süreliğine hastaneye yatışı da istenebilir. Ancak bunların birçoğu psikoterapi, yaşam tarzı değişiklikleri ve gerek görülürse bazı ilaçlarla rahatlıkla giderilir.
Uygun şekilde tedavi edilen psikolojik rahatsızlıkları olan kişiler genellikle iyileşir; zaman zaman sorunların nüksetmesi de mümkündür ve oldukça normaldir. Asıl sorun hiç bir tedaviye başvurmamaktır, bu durumda günlük yaşam, iş ve okul hayatı ciddi ölçüde olumsuz etkilenebilir.
Psikolojik Bozuklukların Belirtileri Nelerdir?
Psikolojik bozuklukların belirtileri her rahatsızlıkta farklı olabileceği gibi, bazı belirtiler birçok psikolojik bozuklukta ortaktır. Belirtiler kronik ve tekrarlayıcı olabilir, toplumla olan etkileşimi olumsuz etkileyebilirler. Ayrıca bazı fiziksel semptomları da beraberinde getirebilirler. Örneğin, anksiyete bozukluklarıyla ilişkili panik atakların, çok nadir de olsa kalp krizi gibi görünen fiziksel bazı etkileri olabilir. Birçok psikolojik bozukluk, gerekli testler yapıldığı takdirde rahatlıkla anlaşılır.
Sorumluluk Reddi: Amacımız, size en alakalı ve güncel bilgileri sağlamaktır. Ancak, hastalıklar, semptomlar, ilaçlar ve maddeler her kişiyi farklı şekilde etkilediğinden, bu bilgilerin olası tüm bilgileri içerdiğini garanti edemeyiz. Bu bilgi, tıbbi tavsiye yerine geçmez. Olası sorunları, yan etkileri, hastalıkları ve semptomları her zaman tıbbi geçmişinizi bilen bir sağlık uzmanıyla görüşün. Dusge.com’da paylaşılan bilgiler, tıbbi tavsiye yerine geçmez. Detaylı bilgi için: tıbbi sorumluluk reddi.
Yaygın Semptomları
- Ajitasyon, düşmanlık veya saldırganlık
- Alkol veya uyuşturucu kullanımı
- Enerji seviyelerinde anlık değişiklikler
- Kaygı
- Kafa karışıklığı
- Düzensiz davranışlar
- Sinirlilik ve ruh hali değişiklikleri
- Halüsinasyonlar ve sanrılar gibi algı veya düşünce süreci bozuklukları (psikozlar)
- Sahip olduğu sorunu reddetme
- Sosyal olarak kendini geri çekmek, yaygın adıyla sosyal izolasyon
Eşlik Edebilecek Fiziksel Belirtiler
Psikolojik bozukluklar ayrıca aşağıdakileri içeren fiziksel semptomlarla ilişkilendirilebilir:
- Açıklanamayan fiziksel sorunlar
- Uyuşukluk veya halsizlik
- Uyku bozuklukları
- Kilo ve iştah değişimleri
Hayatı Tehdit Eden Bir Durumu Gösterebilecek Ciddi Belirtiler
Bazı durumlarda psikiyatrik bozukluklar bireyin ve çevresindekilerin yaşamını tehdit edebilir. Siz veya yakınınız olan herhangi biri bu semptomlara sahipse 112’yi aramanızın zamanı gelmiş demektir.
- Tehditler, irrasyonel davranışlar ve intihar girişimleri dahil olmak üzere çeşitli davranışlar
- Kişinin temel ihtiyaçlarını karşılayamaması durumu
- Kemik deformitesi, yanıklar, göz yaralanmaları
Psikolojik Bozukluklara Ne Sebep Olur?
Psikolojik bozuklukların nedenleri bilinmemektedir, ancak gelişimlerini etkileyen bir dizi faktör olduğu düşünülmektedir. Bu faktörler arasında makalenin başlarında da belirttiğimiz üzere beyindeki kimyasal dengesizlikler, çocukluk deneyimleri, kalıtımsal sebepler (genetik), hastalıklar, doğum öncesi maruziyetler ve stres bulunur. Cinsiyet ise psikolojik bozuklukların hepsinde olmasa da bazılarında rol oynar.
Risk Faktörleri Nelerdir?
Bazı faktörler, psikolojik bozuklukların gelişme riskini artırır. Risk faktörleri olan her insan psikolojik rahatsızlık yaşıyor anlamına gelmese de bir uzman doktorla görüşmek en net sonucu almanızı sağlayacaktır. Tüm insanlarda, gençlerde, yaşlılarda veya kadın-erkek fark etmeksizin herkeste benzer durumlar olabilir. Risk faktörleri şu şekildedir:
- Çocukken istismar veya aile tarafından ihmal edilmek
- Ailede veya yakın akrabalarda psikolojik bozukluklar yaşanmış olması
- Zeka düzeyi
- Ekonomik zorluklar yaşanması
- Yetim-öksüz olarak büyümek, suç faaliyetleri veya madde bağımlılığı
- Hamileyken alkol veya uyuşturucu kullanılmış olması
- Kanser, kronik ağrı ve hipotiroidizm gibi önemli tıbbi durumlar
- Sosyal çevre, stresli veya travmatik olaylara maruz kalmak
Psikolojik Bozukluklar Nasıl Tedavi Edilir?
Psikolojik bozuklukların tedavisinde ilk adım, bir sorunun var olduğunun farkına varmak ve kabullenebilmektir. Çoğu zaman, psikolojik rahatsızlığı olan kişiler problemlerini reddederler ve semptomları için tıbbi yardım istemezler. Düzenli tıbbi bakım, erken teşhis gibi etmenler tedavide çok önemlidir.
Tedaviler genelde davranışlar, beceri geliştirme, günlük yaşam kalitesini artırma ve düşünce süreci üzerinde çalışan psikoterapi şeklinde yapılır. Gerek görüldüğü takdirde ilaçlar da bazı kişilik bozuklukları için oldukça yararlı olabilir. Uygun tedavi ile önemli iyileşme meydana gelebilir.
Yaygın Tedavi Yöntemleri
- Antianksiyete ilaçları
- Ruh halini iyileştirmek için antidepresan ilaçlar
- Bozuk düşünce kalıpların ve değişen algıları tedavi etmek için antipsikotik ilaçlar
- Düşünce kalıpları ve davranışları üzerinde çalışmak için bilişsel davranışçı terapi
- Destek ve anlayışı geliştirmeye yardımcı olmak için aile terapisi
- Grup terapileri
- Gerektiği takdirde hastaneye yatış
- Ruh halini dengeleyen ilaçlar
- Geçmiş sorunları ve bunların mevcut düşünce ve davranışlarla ilişkilerini keşfetmeye ve anlamaya çalışmak için psikodinamik terapi
- Destek grupları
- Konuşma terapisi
Kişisel Olarak Neler Yapabilirim?
Tedavi aramaya ve almaya ek olarak, belirtilerinizi iyileştirebilir ve ortadan kaldırmak için kendiniz yapabileceğiniz bazı şeyler de mevcut.
- Alkol veya yasadışı uyuşturucu kullanımından kaçınmak
- Kafein alımını belli bir ölçüde tutmak
- Düzenli bir beslenme ve diyet programı uygulamak
- Düzenli olarak egzersiz ve yürüyüş yapmak
- Uyku saatlerini belli bir düzene oturtmak
- Ek bir tedavi alıyorsanız, doktor randevularını ve ilaçları aksatmamak
Sorumluluk Reddi: Amacımız, size en alakalı ve güncel bilgileri sağlamaktır. Ancak, hastalıklar, semptomlar, ilaçlar ve maddeler her kişiyi farklı şekilde etkilediğinden, bu bilgilerin olası tüm bilgileri içerdiğini garanti edemeyiz. Bu bilgi, tıbbi tavsiye yerine geçmez. Olası sorunları, yan etkileri, hastalıkları ve semptomları her zaman tıbbi geçmişinizi bilen bir sağlık uzmanıyla görüşün. Dusge.com’da paylaşılan bilgiler, tıbbi tavsiye yerine geçmez. Detaylı bilgi için: tıbbi sorumluluk reddi.