Karbon 14 Metodu ve Testi Nedir? Geçmişe Açılan Pencere

Arkeolojik çalışmaların yaş tahminlerinden tanıdığımız karbon testi veya bilimsel olarak Radyokarbon yaş tayini olarak da adlandırılan karbon 14 metodu, radyokarbonun (karbon-14) nitrojenine bozunmasına bağlı yaş belirleme yöntemidir. Karbon-14, nötronların Dünya atmosferindeki nitrojen-14 ile etkileşimi sonucu doğada sürekli olarak oluşur; Bu reaksiyon için gerekli nötronlar, atmosferle etkileşime giren kozmik ışınlar tarafından üretilir.

3500 yıldan daha uzun bir süre önce, bugün Yunanistan’ın Santorini adası olarak bilinen antik Thera’yı felaket bir volkanik patlama vurdu. Kül ve süngertaşı Akdeniz’e yağdı ve tsunami dalgaları Girit’in uzak kıyılarını dövdü. 1960’larda Santorini’deki arkeologlar, hepsi volkanik enkazla gömülü çok katlı evleri süsleyen canlı duvar freskleriyle, zaman içinde donmuş bir Minos yerleşimini ortaya çıkardılar.

Patlama, son 10.000 yılın en güçlü volkanik patlamalarından biriydi ve Akdeniz Bronz Çağı’nın önemli bir zaman noktasıydı. Bu olay aynı zamanda arkeolojide de önemli bir tartışma alanıdır; araştırmacılar bu felaketin tarihini on yıllardır tartıştılar.

Tartışmayı çözmese de, radyokarbon tarihleme sürecine yakın zamanda yapılan bir ayarlama, olasılıkları daraltmaktadır. Radyokarbon tarihleme sonuçlarını takvim yıllarına dönüştürmek için kullanılan bir dizi veri noktası olan bu çok beklenen yeni kalibrasyon eğrisi, Radiocarbon’un özel bir Ağustos sayısında vurgulanmıştır. IntCal20 olarak adlandırılan bu güncelleme, 2013 yılına ait önceki eğrinin neredeyse iki katından elde edilen verilerden yararlanıyor ve bilim insanlarını dünyanın dört bir yanındaki alanların, eserlerin ve olayların yaşını yeniden değerlendirmeye sevk ediyor.

Karbon 14 Nedir

Tüm canlılar, zaman içinde düzenli bir hızda bozulan radyoaktif bir karbon izotopu olan karbon 14’ü emer. Bu, arkeologların bulduğu kabukların, kemiğin, odun kömürünün ve diğer organik materyallerin kimyasal bir zaman damgası içerdiği anlamına gelir. 1940’ların sonlarında keşfedilen radyokarbon tarihleme, tarih öncesine yönelik çalışmaları netleştirdi ve arkeolojide kronolojiler oluşturmak için altın standart haline geldi. 

Karbon 14 Testi Nasıl Yapılır

Radyokarbon, canlı bir organizmada yavaş yavaş bozulur ve kaybedilen miktar, organizma hava veya besin aldığı sürece sürekli olarak yenilenir. Ancak organizma öldüğünde karbon-14’ü absorbe etmeyi bırakır, böylece dokularındaki radyokarbon miktarı giderek azalır. Karbon-14’ün yarılanma ömrü 5,730 ± 40 yıldır. Yani, herhangi bir zamanda mevcut olan radyoizotop miktarının yarısı, sonraki 5,730 yıl boyunca kendiliğinden parçalanmaya uğrayacaktır. Karbon-14 bu sabit hızda bozunduğundan, bir organizmanın öldüğü tarihin tahmini, kalan radyokarbon miktarı ölçülerek yapılabilir.

Karbon-14 yöntemi Amerikalı fizikçi  Willard F. Libby tarafından 1946’da geliştirildi. 500 ila 50.000 yıllık fosilleri ve arkeolojik örnekleri tarihlemek için çok yönlü bir teknik olduğunu kanıtladı. Yöntem, Pleistosen jeologları, antropologlar, arkeologlar ve ilgili alanlarda araştırmacılar tarafından yaygın olarak kullanılmaktadır.

Karbon 14 Metodu Hakkında

Bilim adamları, güneş aktivitesindeki dalgalanmaların ve daha yakın zamanda atom bombalarının ve fosil yakıtların yanmasının bir sonucu olarak atmosferik karbon 14 seviyelerinin zaman içinde değiştiğini fark ettiklerinde bu metodda bir devrim yaşandı. Bu nedenle, karbon tarihlerinin, öncelikle eski odun parçalarından bağımsız ölçümlere göre kalibre edilmesi gerekir. Bunlar, bilim adamlarının doğrudan takvim yıllarına bağlayabilecekleri ve ayrıca radyokarbon için analiz yapabilecekleri yıllık büyüme halkalarına sahiptir.

1980’lerde geliştirilen, uluslararası kabul görmüş en eski kalibrasyon eğrileri için ağaç halkası ölçümleri yalnızca son birkaç bin yıl için mevcuttu. Buna karşılık, IntCal20 yaklaşık 14.000 yıllık veriden yararlanıyor. Aynı zamanda, güneş radyasyonu patlamaları gibi olaylardan kaynaklanan daha kısa ömürlü ani artışları hesaba katarak, önceki versiyonlara göre çok daha fazla tek yıllık ağaç halkası ölçümlerini içerir. Buz çekirdekleri, mevsimsel göl çökeltileri ve mağara dikitleri de dahil olmak üzere doğal arşivlerden alınan diğer mutlak ölçümler, yeni eğriyi 55.000 yıl öncesine, karbon tarihlemesinin izleyebileceği en erken yaşa yaklaştırarak uzatıyor.