Günümüzde, mercan resiflerinin artan sıcaklıklar ve asitlenen sular tarafından tehdit edildiği herkes tarafından biliniyor. Peki yapay ışıklardan kaynaklanan ışık kirliliğinin mercanlara verdiği zararlar? Işık kirliliğinin ağaçlara verdiği zararlar dışında mercan resiflerine de ciddi tahribatta bulunduğu ortaya çıktı.
Işık kirliliği günümüzde canlı yaşamını oldukça olumsuz etkiliyor, yumurtadan çıkan deniz kaplumbağalarının kafasını karıştırmak, göç eden kuşları şaşırtmak, gece memelilerinin sirkadiyen ritimlerini bozmak gibi ciddi doğal denge sağlığımızı bozan etkilere sebep oluyor. Global Change Biology dergisindeki araştırmacılar, mercanlar söz konusu olduğunda, “mercanların üremeleri ve hayatta kalmaları için bağlı oldukları süreçleri kesintiye uğratma potansiyeline rağmen, ışık kirliliğinin doğaya etkisi ve nedenleri büyük ölçüde keşfedilmedi” diyor.
Işık Kirliliğinin Mercanlara Verdiği Zararlar
Mercanların yapay ışığa karşı savunmasız olabileceği sürpriz olmamalı. Pek çok insan mercanların bitki olduğunu düşünse de aslında onlar birer hayvan türüdür; resif yapıları, bir araya toplanmış ve kireçtaşı dış iskeletlerini ekstrüde etmiş yüzlerce veya binlerce yumuşak gövdeli mercan polipinin aglomerasyonlarıdır. İsrail’in Bar-Ilan Üniversitesi’ndeki biyologlar Inbal Ayalon ve Oren Levy liderliğindeki araştırmacıların belirttiği gibi, mercanlar “biyolojik ritimlerini senkronize etmek için ayın aydınlatma ipuçlarına ihtiyaç duyuyorlar.” Ayışığı fizyolojilerini, davranışlarını ve üremelerini yönetir. Yapay dalga boylarının o kürenin ışığını taklit etmesi çok kolaydır.
Ayalon ve Levy, Kızıldeniz’deki Akabe Körfezi’nde yaygın olarak bulunan iki mercan türü olan Acropora eurystoma ve Pacillopora damicornis’e odaklandı. Körfez “geceleri şiddetli ışık kirliliğine yol açan kentsel gelişimden geçiyor” diye yazıyorlar; Potansiyel etkilerini araştırmak için, su altındaki açık hava akvaryumlarında mercanlar yetiştirdiler ve bazıları, çevredeki şehirler tarafından Kızıldeniz kıyılarına yansıyan parıltıyı taklit eden LED ışık şeritlerinden ek gece aydınlatmasına maruz bırakıldılar.
Etkiler önemliydi. Yapay ışığa maruz kalan mercanlar, DNA, proteinler ve hücresel yapılara zarar veren daha yüksek seviyelerde serbest radikallere veya kimyasal olarak reaktif oksijen formlarına sahipti. Mercanların içinde simbiyotik olarak yaşayan alg popülasyonları anormal şekilde dalgalandı ve fotosentez oranları ciddi ölçüde düşüş gösterdi.
Işık Kirliliğinin Etkisi
Araştırmacılar, tüm bunların mercanlara yönelik ortaya çıkan ışık kirliliği tehdidine ışık tuttuğunu belirttiler. Bozulmanın mercanların üreme yoluyla çoğalmasını nasıl etkilediğini araştırmasalar da, doğal ortamlarından ziyade deneysel gözlemler için geçerli olsa da, bulgular Kızıldeniz mercanları üzerine yapılan son araştırmalarla rezonansa girdi.
Tom Shlesinger ve Tel-Aviv Üniversitesi’nden Yossi Loya tarafından, 1980’lerden beri mercanların üreme şekillerinde ciddi ölçüde değişiklikler olduğu ortaya çıkarıldı. Ayrıca araştırmacılar tarafından incelenen beş türden üçü artık yok oldu, yumurtlamaları artık bu doğal ışık döngüleriyle bağlantılı değil. Yani yapay ışıklar, mercanlar üzerinde güneş ve ay ışığından daha büyük bir etkiye sahip.
Shlesinger ve Loya, bu durumun olası sebeplerini değerlendirirken en büyük sebebin ışık kirliliği olduğunu düşünüyor. Eğer durum böyle ise, bu durum Kızıldeniz dışındaki birçok denizde de yaşanıyor olmalıdır. Ayalon ve Levy’in ekibinin belirttiği gibi, yapay ışık kirliliği küresel kıyı şeritlerinin yaklaşık yüzde 22’sini etkiliyor.
Ayalon ve Levy, deneylerini sarı, mavi ve beyaz LED’leri kullanarak tekrarladıklarında, sarı ışığın etkisinin daha az olduğunu gözlemlediler. Bu sebeple ışık kirliliğinin mercanlara verdiği zararlara engel olmak ve etkilerinin en aza indirmek için, sahil bölgelerinde daha mercan dostu ışık kaynakları kullanılabilir. Daha da iyisi, insanlar mercanlara ihtiyaç duydukları karanlık ortamı sağlamanın da bir yolu bulunabilir. Ayalon ve Levy’in ekibi başta olmak üzere, konu üzerinde çalışmalar devam ediyor.
