Endojen depresyon, kısaca bir tür majör depresif bozukluk demektir. Eskiden ayrı bir psikolojik rahatsızlık olarak görülmesine rağmen, endojen depresyon artık ayrı bir başlıkta inceleniyor.
Klinik depresyon olarak da bilinen MDB, uzun süren, kalıcı ve yoğun üzüntü duyguları ile karakterize bir duygudurum bozukluğudur. Bu duyguların, ruh hali ve davranışların yanı sıra uyku ve iştah dahil olmak üzere çeşitli fiziksel işlevler üzerinde olumsuz bir etkileri vardır. Dünya genelindeki yetişkinlerin yaklaşık yüzde 7’si her yıl majör kronik depresif bozukluk yaşamaktadır. Araştırmacılar, depresyonun kesin nedenini bilmeseler de, muhtemelen aşağıdaki sebeplerle ortaya çıktığı konusunda hemfikirler:
- genetik faktörler
- biyolojik faktörler
- psikolojik faktörler
- çevresel faktörler
Bazı insanlar sevdiklerini kaybettikten, bir ilişkisi bittikten veya bir travma yaşadıktan sonra depresyona girebilirler. Bununla birlikte, endojen depresyon, belirgin bir stresli olay veya başka bir tetikleyici olmadan ortaya çıkar. Semptomlar genellikle aniden ve görünürde bir neden olmaksızın oluşur.
İçindekiler
Endojen Depresyon ve Eksojen Depresyonun Farkları Nelerdir?
Araştırmacılar, MDB’nin başlangıcından önce stresli bir olayın varlığına veya yokluğuna göre endojen (içsel) depresyon ve eksojen (dışsal depresyon) depresyonu ayırt ediyorlardı:
Endojen depresyon, stres veya travma olmadan ortaya çıkar. Başka bir deyişle, açık bir dış nedenden kaynaklanmaz. Bunun yerine, aile geçmişinden kaynaklanan genetik ve biyolojik faktörlerden kaynaklanıyor olabilir. Bu nedenle endojen depresyon aynı zamanda “biyolojik temelli” depresyon olarak da adlandırılabilir.
Ekzojen depresyon, stresli veya travmatik bir olay meydana geldikten sonra ortaya çıkar. Bu depresyon türü daha çok “reaktif” depresyon olarak adlandırılır.
Endojen Depresyonun Belirtileri Nelerdir?
Endojen depresyonu olan kişiler aniden semptomlar yaşamaya başlarlar ve görünürde hiçbir sebep yoktur. Semptomların türü, sıklığı ve şiddeti kişiden kişiye değişebilir.
Endojen depresyonun semptomları MDB’ninkilere benzer ve şu şekildedir:
- kalıcı üzüntü veya umutsuzluk duyguları
- seks de dahil olmak üzere bir zamanlar zevkli olan faaliyetlere veya hobilere ilgi kaybı
- yorgunluk
- motivasyon eksikliği
- konsantre olma, düşünme veya karar vermede zorluk
- uykuya dalma konusunda zorluk
- insanlardan uzaklaşmak
- içten içe intihar düşünceleri
- baş ağrısı
- kas ağrıları
- iştahsızlık veya aşırı beslenme
- panik ataklar
Bir uzman doktor veya psikoloğunuz endojen depresyonu teşhis edebilir. Teşhis için size tıbbi geçmişiniz de dahil olmak üzere birçok soru yönlendireceklerdir. Doktorunuzu, aldığınız ilaçlar ve mevcut tıbbi veya zihinsel sağlık durumlarınız hakkında doğru bilgilendirdiğinizden emin olun. Ayrıca, aile üyelerinizden herhangi birinin geçmişte bu ve benzeri bir rahatsızlık geçirip geçirmediğini de belirtin.
Sağlık uzmanınız size belirtilerinizi soracaktır ve semptomların ne zaman başladığını öğrenmek isteyecektir. Sağlık uzmanınız size nasıl hissettiğinizi inceleyen bir dizi anket de verebilir. Bu anketler, endojen depresyona sahip olup olmadığınızı belirleme konusunda yardımcı olacaktır.
Teşhis konulabilmesi için, Ruhsal Bozuklukların Teşhis ve İstatistik El Kitabında (DSM) listelenen belirli kriterleri karşılamanız gerekir. Bu kılavuz genellikle akıl sağlığı uzmanları tarafından ruh sağlığı koşullarını teşhis etmek için kullanılır. Bir endojen d. teşhisi için en ağır belirtisi ve ana kriteri, “depresif bir ruh hali veya (iki haftadan uzun süren) günlük aktivitelere ilgi veya zevk kaybı” dır.
El kitabı, depresyonun endojen ve eksojen formlarını ayırt etmek için kullanılsa da, mevcut sürüm artık bu ayrımı sağlamamaktadır. Psikoloji uzmanları, MDB semptomları görünürde bir neden olmadan gelişirse, endojen depresyon tanısı koyabilir.
Endojen Depresyon Nasıl Tedavi Edilir?
Endojen depresyonun üstesinden gelmek oldukça zor bir süreçtir, semptomların tedavisi genellikle ilaçların ve terapi kombinasyonu şeklindedir.
İlaçlar
Endojen depresyon tedavisinde kullanılan en yaygın ilaçlar arasında seçici serotonin geri alım inhibitörleri (SSRI’lar) ve seçici serotonin ve norepinefrin geri alım inhibitörleri (SNRI’ler) bulunur. Bazı insanlara trisiklik antidepresanlar (TCA’lar) reçete edilebilir, ancak bu ilaçlar eskisi kadar yaygın değildir. Bu ilaçlar, bazı beyin kimyasallarının seviyelerini artırarak depresif semptomlarda azalmaya neden olur.
SSRI’lar, endojen depresyonlu (MDD) kişiler tarafından alınabilecek bir tür antidepresan ilaçtır. SSRI örnekleri şunları içerir:
- paroksetin (Paxil)
- fluoksetin (Prozac)
- sertralin (Zoloft)
- essitalopram (Lexapro)
- sitalopram (Celexa)
SSRI’lar ilk başta baş ağrısı, mide bulantısı ve uykusuzluğa neden olabilir. Ancak bu yan etkiler genellikle kısa bir süre sonra kaybolur.
SNRI’ler ise MDD’li kişileri tedavi etmek için kullanılabilecek başka bir antidepresan ilaç türüdür. SNRI örnekleri şunları içerir:
- venlafaksin (Effexor)
- duloksetin (Cymbalta)
- desvenlafaksin (Pristiq)
Bazı durumlarda, TCA’lar MDD’li kişiler için bir tedavi yöntemi olarak kullanılabilir. TCA örnekleri şunları içerir:
- trimipramin (Surmontil)
- imipramin (Tofranil)
- nortriptilin (Pamelor)
TCA’ların yan etkileri bazen diğer antidepresanlardan daha ciddi olabilir. TCA’lar uyuşukluğa, baş dönmesine ve kilo alımına neden olabilir. Eczane tarafından verilen bilgileri dikkatlice okuyun ve herhangi bir endişeniz varsa doktorunuzla konuşun. Belirtiler düzelmeye başlamadan önce ilacın genellikle en az dört ila altı hafta alınması gerekir. Bazı durumlarda semptomlarda bir iyileşme görmek 12 haftayı bulabilir.
Belirli bir ilaç işe yaramıyorsa, sağlayıcınızla başka bir ilaca geçiş hakkında konuşabilirsiniz.
Belirtiler düzelmeye başlasa bile, ilacınızı almaya devam etmelisiniz. Sadece ilacınızı reçete eden doktorunuzun gözetimi altında ilaç almayı bırakmanız önerilir. İlacı aniden veya yavaş yavaş bırakmanız gerekebilir, ilaç erken bırakılırsa semptomlar tekrardan ortaya çıkabilir.
“Sorumluluk Reddi: Amacımız, size en alakalı ve güncel bilgileri sağlamaktır. Ancak, hastalıklar, semptomlar, ilaçlar ve maddeler her kişiyi farklı şekilde etkilediğinden, bu bilgilerin olası tüm bilgileri içerdiğini garanti edemeyiz. Bu bilgi, tıbbi tavsiye yerine geçmez. Olası sorunları, yan etkileri, hastalıkları ve semptomları her zaman tıbbi geçmişinizi bilen bir sağlık uzmanıyla görüşün. Dusge.com’da paylaşılan bilgiler, tıbbi tavsiye yerine geçmez. Detaylı bilgi için: tıbbi sorumluluk reddi.”
Terapi
Konuşma terapisi olarak da bilinen psikoterapi, bir terapistle düzenli olarak görüşmek şeklindedir. Bu tür terapiler, durumunuzla ve ilgili belirtilerle başa çıkmanıza yardımcı olacaktır. İki ana psikoterapi türü bilişsel davranışçı terapi (CBT) ve kişilerarası terapidir (IPT).
Terapi, olumsuz düşüncelerinizi bir kenara bırakıp; sağlıklı ve olumlu düşünceler geliştirmenize yardımcı olacaktır. Kasıtlı olarak olumlu düşünme pratiği yaparak ve olumsuz düşünceleri sınırlandırarak, beyninizin olumsuz durumlara nasıl tepki verdiğini geliştirebilirsiniz.
Çoğu durumda, endojen depresyonlu kişilerin tedavisinde bir ilaç ve terapi kombinasyonu etkilidir.
Elektrokonvülsif Tedavi (EKT)
Semptomlar ilaç ve tedavi ile düzelmediği takdirde elektrokonvülsif tedavi (EKT) önerilebilir. EKT, beyne elektrik darbeleri gönderen ve kısa bir nöbeti tetikleyen elektrotların kafaya takılmasını içerir. Bu tedavi göründüğü kadar korkutucu değildir ve yıllar içinde muazzam bir şekilde gelişmiştir. Beyindeki kimyasal etkileşimleri değiştirerek endojen depresyon hastalarının tedavisine ciddi ölçüde yardımcı olur.
Yaşam Tarzı Değişiklikleri
Yaşam tarzınızda ve günlük aktivitelerinizde belirli ayarlamalar yapmak da içsel depresyon semptomlarını iyileştirmeye yardımcı olabilir. Aktiviteler ilk başta eğlenceli olmasa bile, vücudunuz ve zihniniz zamanla uyum sağlayacaktır. İşte deneyebileceğiniz bazı şeyler:
- Dışarı çıkın ve yürüyüş yapmak veya bisiklete binmek gibi aktif bir şeyler yapın.
- Depresyona girmeden önce zevk aldığınız etkinliklere katılın.
- Arkadaşlarınız ve sevdikleriniz dahil diğer insanlarla zaman geçirin.
- Bir günlük yazın.
- Her gece 6 ila 8 uyuyun.
- Tam tahıllar, yağsız protein ve sebzelerden oluşan sağlıklı bir diyet uygulayın.
İntiharı Önleme
Birinin kendine zarar verme veya başka bir kişiye zarar verme riski altında olduğunu düşünüyorsanız:
- 112’yi veya yerel acil durum numaranızı arayın.
- Yardım gelene kadar kişiyle birlikte kalın.
- Kendine zararları olabilecek her türlü silah, bıçak, ilaç veya diğer şeyleri uzak tutun.
- Dinleyin, ama yargılamayın, tartışmayın, tehdit etmeyin veya bağırmayın.
Birinin intihar etmeyi düşündüğüne dair şüpheleriniz varsa, bir kriz veya intiharı önleme yardım hattından yardım alın.
